تفاوت فراموشی طبیعی و آلزایمر؛ هشدارهایی که نباید نادیده بگیرید (نظر متخصص مغز و اعصاب)
کلیدم را کجا گذاشتم؟ اسم آن بازیگر معروف چه بود؟ اینها سؤالاتی است که همه ما بارها از خود پرسیدهایم. لحظاتی که ذهن متوقف میشود و کلمهای را پیدا نمیکنیم. اما داستان همیشه به همین سادگی نیست. با دیدن چینوچروک روی صورت والدین و سفیدشدن موهایشان، ترسی پنهان در دل فرزندان میافتد. آیا این فقط پیری طبیعی است؟ یا صدای پای بیماری ترسناکی مثل زوال عقل به گوش میرسد؟ مرز بین پیری سالم و شروع زوال عقل گاهی برای خانوادهها بسیار مبهم و ترسناک میشود. نگران نباشید؛ قرار نیست هر فراموشی کوچکی به آلزایمر ختم شود.در این مقاله میخواهیم صادقانه صحبت کنیم. به کمک دانش و تجربه دکتر رضا نعمتی،
متخصص مغز و اعصاب، یاد میگیریم کدام فراموشیها بیخطرند. همچنین میفهمیم چه زمانی زنگ خطر واقعاً به صدا در میآید تا هوشیار باشیم. دانستن این تفاوتها، آرامش را به خانه شما برمیگرداند.
فراموشی ناشی از سن؛ وقتی مغز کمی کند میشود
همانطور که پوست صورت بهمرور چروک میشود، مغز ما هم پیر میشود. مفاصل بدن خشک میشوند و دویدن سخت میشود؛ ذهن هم کمی کند میشود. این روند، بخشی کاملاً طبیعی از چرخه زندگی ما انسانهاست. نباید از هر مکث کوتاهی بترسید یا فوراً به خودتان برچسب بیماری بزنید. پزشکان به این حالت "اختلال حافظه مرتبط با سن" میگویند. در این وضعیت، شاید اسم همسایه قدیمیتان را لحظهای فراموش کنید. اما نکته مهم اینجاست که سر سفره شام، ناگهان آن اسم یادتان میآید.گاهی عینکتان را گم میکنید. همه جای خانه را میگردید و بالاخره آن را روی میز تلویزیون پیدا میکنید. شاید برای خرید مجبور شوید لیست بنویسید. اینها نشانه آلزایمر نیست. مغز سالم در دوران سالمندی، مثل یک کامپیوتر قدیمی عمل میکند. اطلاعات را دارد، سالم است، اما پردازش و پیداکردن فایلها در آن کمی بیشتر طول میکشد.دکتر نعمتی نکته بسیار جالبی را مطرح میکنند. ایشان میگویند در فراموشیهای طبیعی، فرد کاملاً میداند که چیزی را فراموش کرده است. شما به خودتان میگویید: چقدر حواسپرت شدم و این موضوع نگرانتان میکند. شکایت دارید که حافظهتان مثل قبل نیست. اما زندگیتان فلج نمیشود. هنوز میتوانید تنهایی به خرید بروید. استقلال شما حفظ شده است. پس اگر پدربزرگتان اسم نوهاش را لحظهای اشتباه گفت، سریع نترسید. این فقط ناشی از خستگی ذهن است، نه بیماری.
آلزایمر چیست؟ (فراتر از یک فراموشی ساده)
آلزایمر یک بیماری عصبی است که در آن سلولهای مغزی بهتدریج تخریب و از بین میروند و ارتباط بین نورونهای مغزی دچار اختلال میشود. انگار سیمکشی ساختمان مغز دچار اتصالی شده و ارتباطات قطع میشود. بافت مغز چروکیده و کوچک میشود. در این حالت، ما فقط با یک فراموشی ساده روبرو نیستیم.تفاوت کلیدی در کارکرد و آگاهی است. در مدل عادی که بالاتر گفتیم، ممکن است پدرتان سویچ ماشین را روی مبل جا بگذارد. اما در بیماری آلزایمر، ممکن است او سویچ را داخل یخچال بگذارد بدتر اینکه اصلاً یادش نمیآید که این کار را کرده است. حتی ممکن است فراموش کند که کلید برای چه کاری ساخته شده است. آیا باید با آن در را باز کرد یا غذا خورد؟در این بیماری، فرد نمیداند که فراموشکار شده است. اگر به او بگویید اشتباه کرده، انکار میکند یا عصبانی میشود. چون آن بخش از حافظه کاملاً پاک شده است. تغییرات شخصیتی هم کمکم خودشان را نشان میدهند. فردی که همیشه آرام و صبور بود، شاید ناگهان پرخاشگر و بدبین میشود. این بیماری، خاطرات، مهارتها و در نهایت استقلال فرد را ذرهذره میگیرد. دیگر قادر نیست کارهای ساده شخصیاش را انجام دهد. درک این موضوع بسیار حیاتی است. نباید بیدلیل نگران شد، اما نباید هم نشانههای آشکار تغییر رفتار را بهحساب لجبازی پیرمردها یا پیرزنها گذاشت.
جدول تشخیص سریع: آلزایمر یا پیری؟
برای اینکه راحتتر بتوانید وضعیت عزیزانتان را ارزیابی کنید، این جدول مقایسهای ساده را مرور کنید:
| رفتار مشاهده شده | فراموشی طبیعی (پیری) | زنگ خطر (آلزایمر) |
| گمکردن وسایل | عینک را گم میکند؛ ولی پیدایش میکند. | اتو را در فریزر میگذارد |
| یادآوری نامها | اسم را فراموش میکند؛ ولی بعداً یادش میآید. | هرگز اسم را بهخاطر نمیآورد. |
| انجام دستورالعمل | نیاز به لیست خرید دارد. | نمیتواند غذای همیشگی را بپزد. |
| مسیریابی | گاهی در آدرس جدید گیج میشود. | در محله خودش گم میشود. |
| خلقوخو | ثابت است (شاید کمی گلایه کند). | ناگهان خشمگین یا گریان میشود. |
| زمان و مکان | روز هفته را اشتباه میکند ولی میفهمد. | نمیداند فصل زمستان است یا تابستان. |
| مراقبت شخصی | خودش به حمام و لباسش میرسد. | حمام رفتن را فراموش میکند یا بدلباس میپوشد. |
۷ علامت هشداری که نیاز به ویزیت فوری دکتر رضا نعمتی دارد
اگر نشانههای زیر را دیدید، دیگر زمان صبرکردن نیست. اینها چراغقرمزهای مغز هستند:
- اختلال در کارهای روزمره و تکراری
مادرتان سالها قرمهسبزی جاافتاده میپخت. حالا ریختن سبزی، لیمو و لوبیا را کاملاً قاطی میکند و غذایش طعم عجیبی میدهد. یا پدرتان که راننده ماهری بود، مسیری را که سیسال هر روز رفته، گم میکند. ناتوانی در انجام کارهایی که ملکه ذهن بودند، نشانه جدی آلزایمر است.
۲. مشکلات بینایی و فضاییپدربزرگتان زیاد زمین میخورد. شما فکر میکنید پایش ضعیف شده یا فرش لیز است. اما شاید مغز او دیگر فاصله و عمق را تشخیص نمیدهد. ساعتدیواری را میبیند؛ اما عقربهها برایش بیمعنی هستند و نمیتواند ساعت را بخواند. خواندن مطالب برایش سخت میشود؛ چون خطها را گم میکند.
- قضاوت ضعیف و تصمیمهای غلط
کسی که همیشه حساب و کتابش دقیق بود، حالا بهراحتی به افراد غریبه اعتماد میکند و پولش را میبخشد. یا در سرمای زمستان با لباس نازک بیرون میرود. به نظافت و بهداشت شخصی هم اهمیت نمیدهد؛ مثلاً حمام نمیرود و بوی نامطبوع بدنش را حس نمیکند.
۴. گوشهگیری و انزوادیگر حوصله نوهها را ندارد. از مهمانیهای خانوادگی فرار میکند. ساعتها ساکت مینشیند و به یک نقطه یا تلویزیون خاموش خیره میشود. از جمع دوستان و فعالیتهای موردعلاقه کنارهگیری میکند، ولی نباید با افسردگی ساده اشتباه گرفته شود.
۵. تغییرات خلقی ناگهانی (توفان احساسات)بدون هیچ دلیلی شروع به گریه میکند. لحظهای بعد شدیداً عصبانی میشود. بدبین میشود و مدام فکر میکند کسی کیف پولش را دزدیده است. این تغییرات اخلاقی در آلزایمر بسیار شایع است.
- جابجا گذاشتن عجیب اجسام
فرد بیمار ممکن است کنترل تلویزیون را در ماشین لباسشویی بگذارد یا انگشتر طلا در ظرف شکر. این رفتارها شاید در ابتدا خندهدار هستند، اما در واقع فریادی برای کمک به مغز هستند. فرد بیمار وسایل را در جاهای نامربوط میگذارد و بعد دیگران را به دزدی متهم میکند.
۷. نابودی حافظه کوتاهمدتاز خاطرات ۵۰ سال پیش با جزئیات دقیق تعریف میکند. اما اصلاً یادش نمیاید ناهار چه خورده است. یک سؤال را میپرسد: کی میآید؟ و یک دقیقه بعد دوباره همان را میپرسد. فراموشکردن اطلاعاتی که همین چند لحظه پیشدریافت شده، علامت شروع آلزایمر است. متن انگلیسی:Alzheimer’s disease is a brain condition that slowly damages your memory, thinking, learning and organizing skills. It’s the most common cause of dementia. Symptoms usually first appear in people older than 65. There’s no cure, but medications may manage symptoms and slow its progression.ترجمه متن:متن انگلیسی:بیماری آلزایمر یک بیماری عصبی مغزی است که بهآرامی به حافظه، تفکر، یادگیری و مهارتهای سازماندهی شما آسیب میرساند. این بیماری شایعترین علت زوال عقل است. علائم معمولاً ابتدا در افراد بالای ۶۵ سال ظاهر میشوند. هیچ درمانی برای آن وجود ندارد، اما داروها ممکن است علائم را مدیریت کرده و پیشرفت آن را کند کنند.منبع:
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/9164-alzheimers-diseaseچرا تشخیص زودهنگام حیاتی است؟ (نقش دکتر نعمتی)
خیلیها با ناامیدی میپرسند: مگر آلزایمر درمان دارد؟ چرا باید دکتر برویم وقتی کاری از دستمان برنمیآید؟ درست است که هنوز درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما داروهای جدید میتوانند روند پیشرفت بیماری را بهشدت کند کنند. این داروها کیفیت زندگی را برای سالهای بیشتری حفظ مینمایند.
چرا دکتر رضا نعمتی؟
افتراق بیماریهااما یک دلیل بسیار مهمتر و حیاتیتر که شاید جانعزیزتان را نجات دهد. همه علائم زوال عقل، آلزایمر نیستند گاهی اوقات علائم دقیقاً شبیه به زوال عقل هستند؛ مانند گیجی، فراموشی، عدم تعادل ناشی از بیماریها. یا ممکن است یکی از والدین شما دچار فشار مایع مغزی شده باشد. گاهی یک تومور خوشخیم به قسمت حافظه فشار میآورد. مشکلاتی مثل کمکاری تیروئید، عفونتهای پنهان، یا کمبود شدید ویتامین B12 علائمی شبیه آلزایمر دارند.
تستهای استاندارد حافظهدر اینجا دکتر نعمتی با آزمایشها و معاینات دقیق وضعیت و شرایط بیمار را کاملاً بررسی میکند و همچنین با گرفتن نوار مغز و بررسی تصاویر MRI این بیماریها را تشخیص داده و درمان میکند. تصور کنید عزیزتان را بافکر اینکه پیر شده و کاری نمیشود کرد رها کردهاید، درحالیکه او با یک درمان دارویی یا جراحی ساده میتوانست به زندگی عادی برگردد. افسردگی شدید در سالمندان هم گاهی خودش را با فراموشی نشان میدهد. ولی با درمان دارویی کاملاً برطرف میشود.
مدیریت بیماریپس در مرحله اول، دکتر نعمتی تلاش میکند تا سایر عوامل خطرناک را رد کند. اگر هم تشخیص نهایی بیماری زوال عقل بود، ایشان داروهای کنترلکننده تجویز میکند و به خانوادهها آموزش میدهد و به آنها کمک میکند تا این دوران را با کمترین تنش پشت سر بگذارند و به آنها یاد میدهد که چگونه رفتارهای تهاجمی بیمار را مدیریت کنند. همچنین خواب بیمار را تنظیم میکند و آرامش را به خانه شما باز میگرداند.
نتیجه گیری
هر فراموشی سادهای نشانه آلزایمر نیست، اما بیخیال و نادیدهگرفتن علائم هم اصلاً کار درستی نیست. سلامتی مغز شوخیبردار نیست. اگر در رفتار، گفتار یا حافظه والدین خود تغییرات عجیب و مداومی میبینید، زمان را با حدس و گمان نکشید. شکوتردید فقط استرس شما و رنج آنها را بیشتر میکند. آرامش خاطر خود و عزیزانتان ارزش یک ویزیت تخصصی را دارد. شاید مشکل، یک بیماری ساده و قابلدرمان باشد که با چند قرص حل شود. شاید هم نیاز به مدیریت جدیتری باشد. در هر دو صورت، تشخیص زودهنگام کلید طلایی ماجراست.همین حالا برای بررسی دقیق وضعیت سلامت مغز و حافظه عزیزانتان، نوبت خود را نزد دکتر رضا نعمتی رزرو کنید. پیشگیری و آگاهی، بهترین و بزرگترین هدیهای است که میتوانید به کسانی بدهید که عمری حافظ و مراقب شما بودهاند.